Κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, η παγκόσμια χρήση νερού εξαπλασιάστηκε. Ακολούθησε δηλαδή ρυθμό αύξησης διπλάσιο από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού, αναφέρει το Ινστιτούτο Worldwatch για την κατάσταση στον κόσμο. Σε ορισμένες περιοχές-οικονομίες, η ανεπάρκεια νερού οφείλεται σε φυσικά αίτια (έλλειψη υδάτων). Σε άλλες, όμως, είναι θέμα οικονομικής ή κοινωνικοπολιτικής πρόσβασης. Ετσι, ξηρές περιοχές μπορεί να μην αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεπάρκειας νερού, όταν υπάρχει αρκετό νερό για την ικανοποίηση όλων των αναγκών, και αντιθέτως πιο υγρές περιοχές μπορεί να αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα. Οικονομική ανεπάρκεια νερού παρουσιάζεται όταν ανθρώπινοι, θεσμικοί και οικονομικοί παράγοντες, καθώς και τα υπάρχοντα έργα υποδομής, εμποδίζουν τους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στο νερό, αν και αυτό βρίσκεται στη φύση σε ποσότητα αρκετή για να μπορέσει να ικανοποιήσει το σύνολο των αναγκών των ανθρώπων σε τοπικό επίπεδο.
Η γεωργία, ως κύριος καταναλωτής υδατικών πόρων, βρίσκεται στο επίκεντρο της πρόκλησης για τη διαχείριση του νερού. Αν και ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται δύο έως πέντε λίτρα πόσιμου νερού την ημέρα, η μέση ποσότητα φαγητού που καταναλώνεται ημερησίως έχει ενσωματώσει 3.000 λίτρα νερού παγκοσμίως, αφού περισσότερο από 70% του νερού χρησιμοποιείται στη γεωργία για την παραγωγή τροφίμων-φυτικών ινών.
Η παραγωγή ενέργειας, η βιομηχανία και οι υπηρεσίες αποτελούν τους επόμενους μεγαλύτερους και ταχύτερα αναπτυσσόμενους χρήστες νερού παγκοσμίως. Τυπικά, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες τείνουν να είναι πολύ εξαρτημένες από τη γεωργία, με το αντίστοιχο μερίδιο της βιομηχανικής παραγωγής να αυξάνεται παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας:
Οι βιομηχανίες στις βιομηχανικές οικονομίες απορροφούν διπλάσιες ποσότητες νερού σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο (πάνω από 40%) ενώ οι βιομηχανίες στις αναπτυσσόμενες χώρες καταναλώνουν σχεδόν το 10% του νερού που χρησιμοποιείται σε εθνικό επίπεδο, σημειώνει το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων.
Σε ό,τι αφορά το πόσιμο νερό, σε παγκόσμιο επίπεδο 1,1 δισεκατομμύριο άνθρωποι στερούνται την πρόσβαση σε ασφαλή και κατάλληλα αποθέματα αυτού του αγαθού.
Η έλλειψη νερού γίνεται εμφανέστερη σε τοπικό επίπεδο αλλά η διαχείρισή του αποτελεί πρόκληση σε κάθε επίπεδο. Η ολοκληρωμένη διαχείριση υδατικών πόρων προωθεί τη συντονισμένη ανάπτυξη και διαχείριση του νερού και επιχειρεί να συμφιλιώσει ποικίλους χρήστες και απαιτήσεις, προκειμένου να φτάσει στην επίτευξη ενός βιώσιμου συστήματος. Σε διεθνές επίπεδο οι ολοκληρωμένες προσεγγίσεις συνιστώνται για τις λεκάνες διασυνοριακών ποταμών, γιατί ενώνουν τις χώρες. Υπάρχουν 260 τέτοιοι ποταμοί στον κόσμο, όπου επαπειλούνται δυνητικές συρράξεις για το νερό αλλά τίθενται παράλληλα και οι βάσεις για πραγματική συνεργασία. Δυσκολότερο, πάντως, είναι το εγχείρημα να συμφιλιωθούν οι ποικίλοι χρήστες διαχείρισης υδάτινων πόρων και υγροτόπων διεθνούς σημασίας σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Η Ελλάδα είναι ένα κλασικό παράδειγμα προς αποφυγήν. Και δεν αναφερόμαστε στη διαχείριση μικρών υγροτόπων ή οικοσυστημάτων μικρής οικολογικής και οικονομικής εμβέλειας αλλά στους υγροτόπους NATURA 2000, διεθνούς σημασίας με σύμβαση Ραμσάρ, οι οποίοι καταλαμβάνουν συνολικά έκταση 1.673.000 στρεμμάτων. Το θαλάσσιο τμήμα τους έχει έκταση ίση με 556.170 στρέμματα. Οι Ραμσάρ, που προστατεύονται από κανονικές οδηγίες, προεδρικά διατάγματα και νόμους, είναι δέκα υγρότοποι. Από τους οποίους, η λίμνη Κορώνεια αναζητείται, αφού ξεράθηκε και συνεχίζουν να καταζητούνται οι βασικοί ύποπτοι. Είναι ένας υγρότοπος-θύμα των χρηστών του που, απ' όσο θυμάμαι στις αποστολές εκεί, αδυνατούσαν (γεωργοί, ψαράδες, αγρότες, που συνήθως απείχαν από τις συζητήσεις με εκπροσώπους βιομηχανιών και άλλων ιδιωτικών φορέων με δραστηριότητες που είχαν ως αποτέλεσμα τη ρύπανση-μόλυνση) να συνειδητοποιήσουν ότι η λίμνη θα χαθεί.
Επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε ενδεικτικά τους έξι, δίνοντας μια γεύση της πολυπλοκότητας των προβλημάτων από τις διαφορετικές χρήσεις και τους χρήστες. Δεν δίνουμε λύσεις, άλλωστε (δεν υποκαθιστούμε τους φορείς) αλλά το στίγμα όπου πρέπει να εστιάσουν οι ενδιαφερόμενοι, οι εμπλεκόμενοι αλλά και οι εγχώριοι επισκέπτες που λειτουργούν ενίοτε με βάρβαρο τρόπο πάνω σ' αυτά τα οικοσυστήματα.
Αλιεύουμε στοιχεία από τη νέα έκθεση του ΕΚΒΥ, με περιηγητές-ξεναγούς τη Μαρία Κατσακιώρη, στέλεχος του κέντρου, και τη Δήμητρα Κεμιτζόγλου, συνεργάτρια-βιολόγο του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υγροτόπων.
Βουτιά στους NATURA, που αντί ορθολογικής και βιώσιμης... εκμετάλλευσης, τους προσπερνάμε βιαστικά με τρόπο επιζήμιο για τη χώρα και τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες δεν αντιλαμβάνονται ότι το ζήτημα δεν είναι... NATURA να φύγουμε!
Οι υγρότοποι Ραμσάρ της Ελλάδας
* Δέλτα Εβρου
***Λίμνη Βιστονίδα, Πόρτο Λάγο, Λίμνη Ισμαρίδα
και παρακείμενες λιμνοθάλασσες
***Δέλτα Νέστου και παρακείμενες λιμνοθάλασσες
***Λίμνες Βόλβη και Κορώνεια
***Τεχνητή λίμνη Κερκίνη
***Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα
***Λίμνη Μικρή Πρέσπα
***Κόλπος Αμβρακικού
***Λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου
***Λιμνοθάλασσες Κοτυχίου - Στροφυλιάς
